ในยุคที่ปัญญาประดิษฐ์ หรือ AI แทรกซึมเข้ามาในชีวิตประจำวันอย่างรวดเร็ว เราต่างเพลิดเพลินกับความสะดวกสบายที่ได้รับ จนอาจหลงลืมไปว่ากำลังแลกมันมาด้วยอะไรบางอย่าง…
คุณเคยประสบกับเหตุการณ์เหล่านี้หรือไม่? การที่เราจำเบอร์โทรศัพท์ของคนใกล้ชิดไม่ได้เลย การที่เรายังคงต้องเปิด Google Maps ทั้งที่รู้เส้นทางนั้นอยู่แล้ว หรือแม้กระทั่งเมื่อเจ้านายถามคำถามง่าย ๆ แต่เรากลับเลือกที่จะถาม ChatGPT แล้วคัดลอกคำตอบไปส่ง
นี่คือสัญญาณอันตรายที่ ดร.ชนนิกานต์ จิรา Head of True Digital Academy, True Digital Group ชี้ให้เห็นว่า เรากำลังตกอยู่ในสภาวะ “สมองขี้เกียจ” โดยธรรมชาติแล้ว สมองของเราถูกออกแบบมาให้ลืมทักษะที่ไม่จำเป็นต้องใช้อย่างรวดเร็ว และเมื่อเราปล่อยให้ AI “คิดแทน” เรามากขึ้นเรื่อยๆ ทักษะการคิดของเราก็กำลังเสี่ยงต่อการหายไป
เรื่องนี้มีงานวิจัยที่ยืนยันชัดเจนว่า การใช้ AI (โดยเฉพาะ LLM) ในการเขียนหรือทำงานแทน จะทำให้สมองของเรามีส่วนร่วมน้อยลง (engage น้อยลง) และจดจำสิ่งที่ทำลงไปได้น้อยลง (recall ได้น้อยลง) คำถามสำคัญจึงเกิดขึ้นว่า หากเราคิดน้อยลงเรื่อยๆ อะไรจะเกิดขึ้นกับอนาคตของเราและคนรุ่นต่อไป?
ในวันที่เทคโนโลยีกำลังไล่ทันกันหมด ดร.ชนนิกานต์ ย้ำว่า “ทักษะที่ขาดหายไป” และจำเป็นต้องพัฒนาอย่างยิ่งยวด ไม่ใช่ทักษะด้านเทคนิค แต่คือ “Human Wisdom” หรือ “ภูมิปัญญามนุษย์” นี่คือ “พลังพิเศษ” (Super power) ใหม่ ที่จะสร้างความแตกต่างอย่างแท้จริงในยุคนี้
–True Digital Academy ปั้น ‘อนาคตpromptได้’ รับโลก AI
Human Wisdom: ‘ภูมิปัญญามนุษย์’ คืออะไร?
Human Wisdom ไม่ใช่แค่ความฉลาด แต่เป็นองค์ประกอบของความเฉียบคมทางความคิดและการจัดการความเข้าใจคน ดร.ชนนิกานต์ ได้แตกองค์ประกอบของ “ภูมิปัญญามนุษย์” ที่ AI ยังไม่สามารถทดแทนได้ ออกเป็น 4 ส่วนหลัก
- การคิดเชิงวิพากษ์ หรือ “ทักษะเอ๊ะ!” นี่คือความสามารถในการตั้งคำถามว่าสิ่งที่ AI บอกนั้นจริงหรือไม่? สมเหตุสมผลหรือเปล่า? มีอะไรผิดปกติหรือไม่? ซึ่งถือเป็นรากฐานที่สำคัญที่สุดของการคิดอย่างมีประสิทธิภาพ
- การแก้ปัญหาในโลกปัจจุบัน เราเจอปัญหาที่ซับซ้อนและ “undefined” (ไม่ชัดเจน) มากขึ้น ทักษะนี้คือความสามารถในการทำความเข้าใจปัญหา แตกปัญหาใหญ่ให้เป็นปัญหาย่อย และเริ่มกระบวนการสืบสวนเพื่อหาทางแก้ไข
- การเข้าใจข้อมูล หมายถึงการเป็นคนที่ใช้ “Evidence-based” (อิงหลักฐาน) มากกว่า “Opinion-based” (อิงความเห็นส่วนตัว) แม้เราจะมีสัญชาตญาณ แต่ก็ต้องรู้วิธีใช้ข้อมูลมาเป็นองค์ประกอบสำคัญในการตัดสินใจ
- การตัดสินใจโดยคำนึงถึงคน เพราะสุดท้ายแล้ว การตัดสินใจต้องมีมิติของ “คน” เข้ามาเกี่ยวข้อง เราต้องคำนึงถึงผลกระทบต่อผู้คน ศีลธรรม และจริธรรม เพื่อให้การตัดสินใจนั้นเป็นการตัดสินใจที่ดีในมุมมองของมนุษย์
ความท้าทายของ AI และแนวทางปฏิบัติ ‘Wiser’
ในขณะเดียวกัน แม้ว่าองค์กรต่าง ๆ จะหันมาใช้ Generative AI เพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด จาก 30% ในปี 2023 เป็นกว่า 70% ในปี 2024 แต่ 44% ขององค์กรก็ยอมรับว่าพบ “ผลกระทบที่ไม่พึงประสงค์” จากการใช้ AI เช่นเดียวกัน
ปัญหาเหล่านี้ไม่ได้ไกลตัวเราเลย ตั้งแต่เรื่องอคติ เช่น กรณีของ Workday ที่ถูกฟ้องร้องว่า AI ที่ใช้คัดคนมีอคติต่ออายุ เพศ และเชื้อชาติ หรือกรณีคลาสสิกของ Amazon ที่ AI สกรีนผู้สมัครงานที่เป็นผู้หญิงออก เพราะเรียนรู้จากข้อมูลเก่าที่คนส่วนใหญ่ในอุตสาหกรรมเป็นผู้ชาย ไปจนถึงปัญหาความรับผิดชอบ ที่ว่าเมื่อ AI ทำงานผิดพลาด ใครจะรับผิดชอบ? ดังตัวอย่าง Air Canada ที่ถูกสั่งให้จ่ายเงินลูกค้า เพราะ AI ให้ข้อมูลที่ผิดพลาด แม้บริษัทจะอ้างว่า “มันเป็น AI” ก็ตาม นอกจากนี้ ยังมีปัญหา ความไม่ถูกต้อง จากการที่เราเชื่อข้อมูลจาก AI โดยไม่มีวิจารณญาณเพียงพอ แล้วนำไปใช้ต่อ
เพื่อปลดล็อกศักยภาพของ AI และลดความเสี่ยงเหล่านี้ True Digital Academy ได้พัฒนาเฟรมเวิร์กที่เรียกว่า “Wiser” เพื่อผสาน “ภูมิปัญญามนุษย์” เข้ากับกระบวนการทำงานของ AI
กระบวนการนี้ เริ่มจากการคิดเชิงจริยธรรมคือก่อนจะใช้ AI แก้ปัญหา ต้อง “เฟรม” ปัญหาก่อนว่าจะใช้เพื่ออะไร และทำแล้วเกิดประโยชน์อะไรขึ้นมา เพื่อให้แน่ใจว่าเราใช้ AI อย่างถูกที่ถูกทาง
ตามมาด้วยการแก้ปัญหาซับซ้อนด้วยข้อมูลซึ่งหมายความว่ามนุษย์ต้องเป็นคนวางระบบวิธีในการแก้ไขปัญหา โดยใช้ AI เป็นผู้ช่วยสนับสนุน และนำข้อมูลมาช่วยในการตัดสินใจ
และปิดท้ายด้วยการตัดสินใจโดยมนุษย์ ซึ่งเป็นขั้นตอนสุดท้ายที่ต้องใช้มุมมองของมนุษย์เข้ามาตรวจสอบ ว่าผลลัพธ์ที่ได้นั้นดีเฉพาะทางธุรกิจหรือไม่? และในมิติของคน ศีลธรรม และความแฟร์ (Fairness) เป็นอย่างไร? เพื่อปิดช่องว่างเรื่องอคติที่ AI อาจสร้างขึ้น
ดร.ชนนิกานต์ ทิ้งท้ายไว้ชัดเจนว่า ในยุคของ AI เราไม่ควร “หยุดคิด” ตรงกันข้าม นี่คือยุคที่เราต้อง “คิดให้มากขึ้น” โดยใช้ภูมิปัญญามนุษย์ เป็นเข็มทิศนำทางเทคโนโลยีนั่นเอง
ข่าวอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
ซิกเว่ เบรกเก้ ชี้ ‘สูตร 3Ps’ พลิกเกมดิจิทัลไทย สู่ผู้นำ AI อาเซียน
ITD ชู ‘Scale Up Culture’ พร้อมส่งเครื่องมือฟรีปั้น SME โตยั่งยืน
พ.ร.บ.โลกร้อน สร้างดีมานด์แรงงานสิ่งแวดล้อม 50,000 ตำแหน่ง GCC จับมือสถาบันการศึกษาพัฒนาหลักสูตร
