บทความชุด “กว่า 3 ทศวรรษบนเส้นทาง CIO” จำนวน 5 ตอน เป็นเรื่องราวที่ถ่ายทอดประสบการณ์และมุมมองของ ‘สมคิด จิรานันตรัตน์’ ผู้นำความเปลี่ยนแปลงด้านเทคโนโลยีสารสนเทศมาสู่องค์กรธุรกิจทั้งภาครัฐและเอกชนในฐานะ Chief Information Officer (CIO) มืออาชีพ จนกลายเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของวงการการเงิน และตลาดทุน รวมถึงบริการภาครัฐภายใต้แอปชื่อดังว่า “เป๋าตัง”
ครั้งที่แล้วได้เกริ่นนำถึง 2 แอปโดดเด่นที่ผ่านสองมือหนึ่งมันสมองของสุดยอดซีไอโอ ‘สมคิด จิรานันตรัตน์’ วันนี้มาลงรายละเอียดที่ไปที่มาของแอป ‘เป๋าตัง’ ที่ก้าวสู่ดิจิทัลแพลตฟอร์มระดับชาติกัน
สมคิด เล่าว่า ตอนเกษียณอายุจาก KBTG (บริษัท กสิกร บิซิเนส-เทคโนโลยี กรุ๊ป) ได้เดินทางไปอเมริกา ได้รับโทรศัพท์จากผู้บริหารของกรุงไทย
“ตอนนั้นคุยกันเฉพาะเรื่องโมบายแบงกิ้งของกรุงไทย เพราะว่าเสถียรภาพ (กรุงไทย) Next มักจะมีประเด็นทุกๆ สิ้นเดือนก็คิดว่า เข้ามาเบื้องต้นเพื่อช่วยจูนเน็กซ์ให้มีเสถียรภาพดีขึ้น ช่วยอยู่ 2-3 เดือน เน็กซ์ก็มีเสถียรภาพดีขึ้นมาก ทุกสิ้นเดือนไม่ตายแล้ว ครบ 4 เดือนเสถียรภาพจากล่างสุดขึ้นเป็นอันดับหนึ่งก็รู้สึกว่าจบงานมาช่วยปรับแต่งระบบโมบายแบงกิ้งแล้ว”
รับภารกิจที่ยิ่งใหญ่
อาจเป็นเพราะยังไม่ถึงเวลาพักผ่อนของเขา ปรากฏว่าช่วงสิ้นปี 2019 ธนาคารกรุงไทยได้รับมอบหมายจากกระทรวงการคลังให้ทำโครงการชิมช้อปใช้
“วันแรกก็มีปัญหาเลย ทำไมเวลาใช้กับกลุ่มคนจำนวนมากระบบบ้านเราเอาไม่ค่อยอยู่”
สมคิดต้องเข้าไปดู ไปทบทวนถึงสาเหตุ ซึ่งทีมของกรุงไทยมีคนเก่งอยู่หลายคน จึงได้ร่วมมือกันแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าในคืนนั้น “วันรุ่งขึ้นชิมช้อปใช้ก็รอด”
หลังจากนั้น ช่วงต้นปี 2020 มีโครงการของรัฐอื่น ๆ ตามมา ทั้ง คนละครึ่ง เราเที่ยวด้วยกัน เราชนะ และอีกหลายโครงการ สุดท้ายสมคิดได้ไตร่ตรองว่า คงหยุดแค่นี้ไม่ได้ ควรนำแอปพลิเคชั่นสำหรับบุคคลทั่วไปใช้ทำธุรกรรมทางการเงิน รับ-จ่ายโอนเงินโดยไม่ต้องสัมผัสเงินสด ‘เป๋าตัง’ ที่มีผู้ใช้จำนวนมาก มีโอกาสทำเป็นแพลตฟอร์มได้ จึงเป็นที่มาให้คิดเรื่องการซื้อขายพันธบัตรรัฐบาล ตั้งวอลเล็ต สบม.
เริ่มต้นด้วยการซื้อขายพันธบัตรรัฐบาลอยู่ที่ 200 ล้านบาท หมดภายใน 5 นาที ครั้งต่อไปเป็น 5,000 ล้านบาท 10,000 ล้านบาท 20,000 ล้านบาท เรียกว่า ได้รับความนิยมมากขึ้นๆ ต่อยอดเป็นหุ้นกู้บริษัท ระบบทอง และการซื้อขายล็อตเตอรี่ ที่เป็นระบบคล้ายๆ กัน ทุกอย่างขึ้นอยู่บนการออกแบบเป็นแพลตฟอร์มที่รองรับคนจำนวนมาก
แนวคิดในช่วงนั้นคือ การทำเป๋าตัง และถุงเงิน เป็นแพลตฟอร์มระดับชาติ จากที่เวลานั้นในประเทศมีแต่ใช้แพลตฟอร์มต่างประเทศ ซึ่ง ณ วันนี้ เป๋าตังสามารถรองรับ 30-40 ล้านคนได้แบบไม่ยากเกินไป กลายเป็น Thailand Digital Platform แรกของประเทศ
ในฐานะแพลตฟอร์มระดับชาติต้องขยายได้ไม่จำกัด เป๋าตังเปรียบเสมือนห้างสรรพสินค้าขนาดใหญ่ เมื่อใหญ่แล้วปกติจะต้องมีคนมาเดินในห้างค่อนข้างมาก เท่ากับมีทราฟฟิกมาก ส่งผลให้จะมีร้านค้าดีๆ ต้องการเข้ามาขายของมาก เป๋าตังได้รับการออกแบบให้สเกลได้ เหมือนเป็นห้างสรรพสินค้าที่มีเนื้อที่ไม่จำกัด มีเครื่องอำนวยความสะดวกให้คนมาเช่าพื้นที่
เนื่องจากปริมาณการใช้งานที่มาก จึงต้องออกแบบเป๋าตังให้โตได้อย่างไม่มีขีดสิ้นสุด ความเร็วของหน่วยความจำต้องเร็วมาก ฉะนั้น ได้ออกแบบเป็นเมโมรี เบส มากกว่าเก็บไว้ในหน่วยเก็บความจำที่มีความช้า โดยเลือกหน่วยเก็บความจำที่มีความเร็วสูงสุด และออกแบบให้การใช้งานมีความกะทัดรัด ไม่กินทรัพยากรทางคอมพิวเตอร์มากเกินไป และนำไปใช้ในที่ที่มีทรัพยากรทางคอมพิวเตอร์มาก คือ คลาวด์
ทั้งนี้ คลาวด์มีบทบาทสำคัญ เพราะมีทรัพยากรให้เลือกใช้ และยังสามารถเพิ่มหรือลดทรัพยากรได้ สร้างความยืดหยุ่น สร้างความสามารถในการเติบโตได้
สร้างนิเวศระบบเปิด
จากสถานะและปริมาณการใช้งาน แอปเป๋าตังถูกสร้างระบบนิเวศเป็นระบบเปิด และความสามารถทางด้านเทคโนโลยีเป็นระดับเวิลด์คลาส คือความหลากหลายในการสร้างความสามารถต้องยืดหยุ่น
จุดหมายการก้าวเดินไปข้างหน้า ขึ้นอยู่กับความเชื่อ และวิสัยทัศน์ในปัจจุบัน ที่ต้องบอกได้ว่า ต้องการไปไกลแค่ไหน มีความเชื่อว่าจะเอื้อประโยชน์ให้แก่คนที่เกี่ยวข้อง หรือการเติบโตของธุรกิจ
“เป๋าตังสเกลใหญ่กว่าโมบายแบงกิ้งเพราะรองรับคนค่อนประเทศ และต้องออกแบบเพื่ออนาคต สเกลขยายได้ไม่จำกัด ซึ่งต้องมีทรัพยากรที่ดี และมีการออกแบบให้เหมาะกับการขยายตัวได้ไม่จำกัด เมื่อก่อนอาจออกแบบให้ขยายตัวได้ในแนวตั้ง ถ้าเซิร์ฟเวอร์ไม่พอจะอัปเกรดเซิร์ฟเวอร์ แต่เป็นเป๋าตังต้องขยายตัวได้ทั้งแนวตั้งและแนวนอน โดยระบบไปได้ทั้ง 2 แกน”
ขณะเดียวกัน ต้องรองรับบริการที่มากขึ้น ๆ ได้ มีบริการหลากหลาย แต่ต้องทำให้เป็นอิสระต่อกัน เพิ่มบริการใหม่ไม่กระทบต่อบริการเดิม หากบริการไหนมีปัญหาจะไม่กระทบบริการอื่น ไม่กระทบภาพใหญ่ เพียงกระทบเฉพาะส่วนตัวของตัวเอง และทำให้อยู่รอดด้วยตัวของตัวเอง จึงเป็น 2 หลักสำคัญที่ทำให้เป๋าตังเติบโตขึ้นถึงระดับชาติได้
จากนั้นเมื่อมีคนมาใช้ และมีบริการหลากหลาย จะมีข้อมูลที่เกิดประโยชน์จำนวนมาก เรียกว่า เป็นความฉลาดที่เพิ่มขึ้นๆ จะให้บริการได้ตรงใจผู้มารับบริการได้ดีขึ้นเรื่อยๆ
ทั้งการสร้างระบบนิเวศระบบเปิด ความสามารถด้านเทคโนโลยีระดับเวิลด์คลาส และการรองรับการขยายตัวบริการหลากหลายขึ้นอย่างไม่จำกัด ที่ผสมผสานเข้าด้วยกันนี้มีโอกาสที่จะสร้างเป๋าตังให้เป็นแพลตฟอร์มขนาดใหญ่ และเป็นแพลตฟอร์มระดับชาติ และเอื้อประโยชน์แก่ผู้ให้บริการทั้งรายเล็กและรายใหญ่ และผู้ใช้บริการ หรือผู้มารับบริการในหลากหลายรูปแบบ ทำให้คิดต่อไปได้เรื่อยๆ ว่า อนาคตเป๋าตังจะมีขีดความสามารถไม่จำกัด
ระบบนิเวศที่ดีดึงดูดผู้ใช้
สมคิดย้ำว่า การจะทำแพลตฟอร์มระดับชาติไม่สามารถสร้างได้ด้วยคนๆ เดียว การทำให้สำเร็จต้องเอื้อประโยชน์แก่กันและกันได้ ต้องสร้างเป็นระบบนิเวศ โดยต้องมีผู้สนับสนุนและเห็นภาพนี้ ซึ่งภาครัฐ คือ กระทรวงการคลัง ภาคเอกชน คือ ธนาคารกรุงไทย และผู้เกี่ยวข้อง และต่อยอดให้เป็นระบบนิเวศที่สำคัญ
ความยากอยู่ที่สถานที่ที่ทำให้มีผู้เข้ามาใช้ ซึ่งในกรณีของสตาร์ทอัพ การจะดึงคนมาใช้งานหลักล้านคน หรือร้อยล้านคน ถือเป็นเรื่องยากและต้องใช้เงินจำนวนมาก การทำระดับนี้สตาร์ทอัพหลายคน “เผาเงิน” เพื่อดึงคนมาใช้ โดยยังไม่หวังรายได้ หรือกำไร นับเป็นจุดเด่นที่ไม่เกิดที่เป๋าตัง เพราะมีคนมาใช้มากอยู่แล้ว
การต่อยอดจากจุดนี้ให้เกิดเป็นระบบนิเวศ ดึงผู้ให้บริการ ผู้ใช้บริการ ให้เกิดการเกื้อกูลและพึ่งพา เช่น แอปสโตร์ ที่แอปเปิลสร้างขึ้นให้คนหลากหลายสร้างแอปมาอยู่ในแอปสโตร์ เป็นระบบนิเวศ โดยอาจมีระบบคัดกรองอย่างไรก็แล้วแต่ ทำให้มีแอปที่ดีมาอยู่ด้วย จึงเกิดเป็นระบบนิเวศ เป็นระบบที่สร้างการแข่งขัน สร้างแรงดึงดูดให้มีคนไปใช้งานจำนวนมากได้ นำไปสู่การเกิดข้อมูลมหาศาลเพิ่มขึ้น เอื้อประโยชน์ทั้งผู้ให้บริการ ผู้รับบริการที่มีมากขึ้น และศักยภาพของเป๋าตังก็จะมีแบบไม่สิ้นสุด
“การทำให้ประชาชนยอมรับบริการไม่ใช่เรื่องยาก ขอเพียงเป็นบริการที่มีแรงจูงใจให้แก่เขาได้ประโยชน์ ได้รับความสะดวก ซึ่งผมไปต่างจังหวัดก็ดีใจนะ คนละครึ่ง มีเจ้าของร้านอายุ 70-80 ก็สามารถใช้ระบบตรงนี้ได้ ผมเชื่ออย่างมาก และได้รับการพิสูจน์มาแล้ว”
บทเรียนจากแอปเป๋าตัง
ในฐานะผู้สร้างตั้งแต่จุดเริ่มต้น น่าจะผ่านเรื่องราวอะไรมาไม่น้อย อะไรคือบทเรียนที่ควรรู้จากแอปเป๋าตัง สมคิดบอกว่า เรื่องแรกคือ มีโครงการอะไรที่สร้างแรงดึงดูดให้คนเข้ามาใช้งาน เรื่องที่สอง เราจะสร้างความสามารถอย่างไรที่จะทำให้ต่อยอดเรื่องที่ให้บริการ ไม่ให้สะดุด และเรื่องที่สาม เราจะเติบโตได้อย่างไร สิ่งที่ทำอยู่จะเติบโตในแนวไหน และจะเติบโตไปอย่างไร
การทำงานที่ผ่านมามีความเชื่อในสิ่งที่คิดหวัง หรือสิ่งที่ทำให้เกิดจินตนาการมากน้อยเพียงใด สมคิดมองความเชื่อตรงนี้เป็นสิ่งสำคัญ ไม่ใช่เพียงซีไอโอคนเดียว แต่คนที่มีความเกี่ยวข้องต้องเชื่อกันทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นซีอีโอ บอร์ด กลุ่มผู้ถือหุ้นใหญ่ที่มีอิทธิพล ต่างต้องเชื่อในเรื่องเดียวกัน มิเช่นนั้นจะผลักดันไปไม่ได้
บทพิสูจน์ของความเชื่อมั่นและการกระทำส่งผลให้เป๋าตังทุกวันนี้มีทราฟฟิก และการต่อยอดให้มีบริการที่หลากหลาย แม้ยังไม่ได้เปิดเป็นระบบนิเวศที่ยิ่งใหญ่ แต่ก็นับว่าก้าวมาถึงจุดที่เลือกการเปลี่ยนแปลงได้ว่า จะเดินต่อไปแบบนี้ หรือจะวิ่งไปข้างหน้า ซึ่งล้วนต้องอาศัยเวลา ความเชื่อ และวิสัยทัศน์ที่ไปทางเดียวกัน
สร้างดิจิทัลอิมเมจิเนชั่นช่วยคนตัวเล็ก
สมคิดขยายความอีกว่า การที่บอกว่าจะสร้างระบบนิเวศคือ จะสร้างดิจิทัลอิมเมจิเนชั่น สร้างระบบเปิดที่ทำให้การใช้ชีวิต ทำให้ระบบเศรษฐกิจ ทำให้ไลฟ์สไตล์ อยู่ในแวดวงของดิจิทัลมากขึ้น
เขามองว่าจะทำให้เกิดประโยชน์ 2-3 ด้าน คือ
- เศรษฐกิจ จะเกิดเป็นเศรษฐกิจดิจิทัล ที่ส่งผลดีคือจะสร้างขีดความสามารถทางการแข่งขันของประเทศ และทำให้เศรษฐกิจในประเทศหมุนเวียนดีขึ้น
- ทำให้ประเทศมีโปรดักทิวิตี้ที่ดีขึ้น ซึ่งจะทำให้คนโดยรวมของประเทศ รวมทั้งคนสูงอายุ สามารถอยู่ด้วยกันได้อย่างมีความสุข
- โอกาส จะสร้างโอกาสให้คนตัวเล็ก เพราะแพลตฟอร์มระบบเปิด หรือระบบนิเวศ ไม่ได้มองว่าคุณเล็กหรือใหญ่ แต่คุณมีโอการเท่ากันเมื่อเข้าไปอยู่ในระบบนิเวศ
เขาให้ข้อสรุ และมุมมองตรงนี้โดยยกตัวอย่างว่า หากเขาเป็นคนตัวเล็ก ออกไปทำแอปเอง กว่าจะดึงดูดผู้ใช้ให้ขึ้นไปถึงระดับ 1-30 ล้านคน ต้องใช้เงินเท่าไรไม่ทราบได้ และแน่นอนว่า “ไม่มีปัญญาทำ” แต่เมื่อมาอยู่ในระบบนิเวศที่มีอยู่ โดยมีคน 40 ล้านคนเห็นบริการอยู่แล้ว
“ถ้าบริการผมดี ก็มีโอกาสเติบโตดีขึ้นกว่าเดิม ผมคิดว่าเหตุผลหลักๆ ตรงนี้จะช่วยประเทศได้”
อศินา พรวศิน – สัมภาษณ์
มรกต รอดพึ่งครุฑ – เรียบเรียง
- 3 ทศวรรษเส้นทาง CIO: CIO ยุคใหม่ต้องจินตนาการล้ำ [EP1]
- 3 ทศวรรษเส้นทาง CIO: CIO ต้องยืนหยัดท้าทาย Digital Disruption [EP2]
- 3 ทศวรรษเส้นทาง CIO: สร้างทีมระดับเวิลด์คลาสที่กสิกรไทย (EP4)
